ISBN : 9782490663149
48 pages
10.00 €
Cada cònte illustra quasi cada grand parlar o sotadialècte alpenc, amb una intensitat particulara dins una zòna de frontiera lingüistica coma dins la Gavotina dals Alps Maritimes que lo país dich mentonasc bèl primíer presenta la variacion la granda.
La Gavotina dals Alps d’Auta Provença es illustraia per las valaas de Var-Vaira, l’auta e meana valaa de Verdon e lo grop Ubaia-país de Sèina-Val d’Aròs. E dins los Alps Auts, Cairàs, l’ambrunés-guilhestrés e lo país de Buech mòstran d’ensèms variats pron emblematics d’aquel airal. Enfin lo Pimont occitan es representat per la val Macra amb la vila de Droníer.
Las illustracions d’Hélène Gallo crèan tanben un univèrs occitan materializat artisticament, un parçan d’Occitània que viu de mai d’un biais.
----
Un recuèlh de remarca : De Valaias en Valaas, per Laurenç REVEST.
Lo libre es estat publicat per l’IEO-Provença -Alps- Còsta d’azur, a la tota fin de 2021.
Coma anonciat pel sostítol se compausa de : Vint còntes vivaroalpencs, dals Alps de Gavotina, de mar en soms.
Es òbra de Laurenç REVEST, doctor en lingüistica occitana, ensenhaire d’occitan en Licèu, blogaire, e collaborator de mantuna revista occcitana.
Los vint contes aquí recampats son d’inspiracion divèrsa, testimoniatges pels uns, contes populars « radobats » per d’autres, espelits jos la pluma alèrta de L. Revèst, fin coneisseire de la literatura populara, de la literatura occitana e de segur del país qu’es menat a evocar : un país ont es nascut, qu’a estudiat menimosament e passionadament e ont trabalha despuèi d’annadas a l’ensenhament e a la defensa de l’occitan.
L’ensenhador final dona una idèa de la varietat de la matèria presentada : raconte sul passat entre mitic e istoric : L’espasa de l’aligança ; So cuent de sauta riu, un eròi talhat, racontes tradicionals Cònte de Joan sensa paur ; Lo valon de Bramafam e istòria de luecs en lo Val de Blora ; La legenda dals peisses daurats…
La causida es eclectica e d’unes riscan de protestar contra la mescla – assumida – d’una part de creacion personala e de tradicion « revisitada ». Una critica que la qualitat de l’escriptura fa oblidar, d’aitant que permet a aqueles tèxtes d’èsser accessibles als lectors de uèi.
L’autre interès, evidentament, es la lenga dels contes. Cadun illustra (amb una bèla virtuositat per passar d’un a l’autre !) un parlar particular d’una region fòrça complèxa al nivèl lingüistic, e injustament desconeguda al defòra, ocultada pel gigant provençal vesin.
Es l’ocasion de far conéisser de varietats autenticas d’occitan luènh dels centres, luènh dels « grands dialèctes » tròp sovent artificialament reconstituits e que se vòlon far passar per la realitat de terren. Delà la presentacion de totas las diferéncias imaginablas, es tanben l’ocasion de metre en evidéncia « per l’exemple » l’importància del fons comun de la lenga occitana. Lo lingüista (e l’ensenhaire) Revèst n’es evidentament lo primièr conscient : "Aquelos còntes, per la qualitat de la lenga, son ben la pròva de l’unitat dins la diversitat de l’espaci vivaroalpenc coma de l’Occitania lingüistica".(p. 7)
Per ajudar a la lectura e mai que mai a l’intencion dels lectors dels autres territòris occitans, l’autor dins una introduccion fòrt sintetica presenta las principalas caracteristicas de las varietats evocadas. D’autra part dins lo cors del recuèlh los mots que riscan de pausar un problèma de compreension son acompanhats d’una traduccion, e, çò qu’es aürós, non pas en francés mas « en occitan comun o « estandard » (p. 8). Es una excellenta iniciativa que l’autor seriá estat plan inspirat de seguir dins las nòtas abondosas que venon comentar sos contes, puslèu que de las daissar dins la meteissa varietat que lo conte concernit, çò que lor quita una part de lor eficacitat e lor fa mancar la tòca del libre qu’es cèrtas d’illustrar las varietats lingüisticas pels lectors provençals e gavòts, mas tanben de las far conéisser coma meritan en defòra de lor « airal natural ». Soi persuadit que l’equilibri entre varietat autentica e occitan estandard es la bona solucion, lo rencontre entre una varietat autentica e l’occitan comun es la solucion d’avenir. Un libre coma aqueste i pòt concórrer.
Espèri que tal coma es farà son camin, e soi segur que los lectors occitans i trobaràn un grand interès. Podèm esperar que serà seguit d’autras edicions de contes : per l’imaginari, e per la lenga. Per illustracion aquí dos exemples de varietats que non son pas mens occitanas ni mai exoticas que plan d’autras.
Ra legenda dau pescaluna.
"En-t una familha de pescaors de Mentan, i èra un enfant que cada un desia : aquer es un que s’ensòmna », un pantaisaire. Tot ro sen tems líbero passava a pescar damb son pairgrand e son paire. Ro papet avia ra speriença mas ra fòrça ri scapava aüra." (Parlar de Menton)
So cuent de sauta riu, un eròi talhat.
“Sa nòva es arribaa lèu dins sa comuna. Après aver esperat una derogacion, so Tractat fach a Taurin entre so rei de França Loís XVen e so rei de Sardenha Carlo Emanuèl entra en aplicacion » (Parlar de Grassa)
Florian Vernet, critica dins la revista Gai Saber de 2022.
Laurenç Revèst nos passeja de valadas en valadas
Se actualament i pòt aver en Occitània un valent militant occitanista, es ben Laurenç Revèst. Dins lo domèni de l’aparament de l’identitat nacionala nòstra a gaireben tot fach e o fa gaireben tot, aquò dins planes sectors d’intervencion. Los trevats per Laurenç Revèst son talament nombroses que me vau pas azardar de los apertierar que, solide, n’oblidariái en camin.
Las qualitats de l’òme son sens nombre, mas a mon vejaire a lo malastre, coma fòrces occitanistas, d’èsser… lingüista. E pas qu’un pauc ! Es doctor en lingüistica e sa tèsi portèt sus lo dialècte vivaroalpin. Fa de decennis que ieu somii d’un occitanisme ont i auriá mens de lingüistas dialectològues e mai d’estandardizaires per dire de fargar una lenga comuna als Occitans. Rescontri tròp sovent de gents que me dison qu’an fach una temptativa per aprene la lenga del país ont vivon, mas que tre que se mainèron que caliá èsser lingüista per aprene l’occitan, getèron l’esponga e passèron a la bòxa o al rugbi (tanplan al iogà o a la petanca que la lista demòra dobèrta). Afortiguèron que de tot biais lor demorava lo francés per contunhar a viure en Occitània. Quantes ne perdèrem atal ?... Quantes ne perdèrem atal ?... Quantes ne perdèrem atal ?... (tres còps se vos plai)
Aquel libre de Laurenç Revèst sembla la seguida e la mesa en practica, o se volètz l’illustracion de sa tèsi. Lo librilhon publicat es aquí per balhar de carn als josdialèctes destriats per l’autor al moment del seu trabalh universitari. Los contes que balha son estat alestits « en s’inspirant del biais tradicional de contar ». E per qualqu’unes son estat « radobats a partir d’elements recuperats de la tradicion orala ». Tant val dire que l’autor faguèt aquí pròva de creacion literària per balhar a de josdialèctes una literatura escricha que fins ara possedissián pas. Es un trabalh que caliá certanament far e qu’ara serà pas pus de far. Me vau pas espandir mai sus la forma per, enfin, dintrar dins lo fons literari de l’òbra. De tot biais lo dilèma entre lenga iperdialectala e lenga estandard va èsser difinitivament e lèu clavat per l’escantiment de l’occitan. Alavetz, serèm alara totes d’acòrdi. Atal serà, a fòrça d’aver talament perdut de temps a espepissar la lenga puslèu que de l’aparar socialament e politicament. Çò que, siá dich en passant, es pas lo cas de Laurenç Revèst. Mentretant, cal pas èsser grand clèrgue per far una tala profecia. Basta pas que d’aver consciéncia de la realitat sociolingüistica.
Per çò qu’es de las pèças prepausadas per Laurenç Revèst, se tracha de tèxtes cortets que relatan sovent una legenda o un fach istoric. Los tèxtes son tras que plan engimbrats amb un sentit literari pròpri a la literatura orala. Se d’unes an pas completament l’estructura del conte tradicional, fòrces se n’acercan. A n’aquò se sentís que l’autor es acostumat al collectatge e a la frequentacion de çò que nos demòra d’occitan encara socializat dins qualques recantons del país. Las culturas sabentas e popularas de Laurenç Revèst son immensas e o sabèm dempuèi de temps talament l’òme interven de contunh dins de domènis divèrses. Sas coneissenças multiplas li permeton de poder alestir aquela mena de tèxtes brèus, talhats coma de joièls. De mercé a n’aquestes contes que d’unes revertan, ça que la, la simpla novèla literària, lo lector se passeja dins un país encantaire e pivelant, lo tot rendut possible de mercé a l’engenh d’un autor que presariam aver l’astre de legir mai sovent dins una lenga mai consensuala.
La màger part de las istòrias son plan viradas sul registre del conte tradicional que possedís una estructura, aquò se sap ara ben pro, universala. Aqueles contes son l’escasença de parlar, de far descobrir o de justificar qualques traches marcants d’un país en los trempant dins lo ferrat del fantastic. Pertot sus la planeta foguèt un temps, e es totjorn vertat d’uèi, que las bèstias parlavan. Tanplan charran entre elas, mas pòdon tanben, quand aquò ne vira, parlar als umans. Ne vòli per pròva aqueles contes de Laurenç Revèst que regaudiràn los pichons e los grands. En Gavotina coma endacòm mai, cada particularitat del relèu ten sa legenda ; cada roïna ten son mistèri pròpri ; cada rèc o riu carreja son fais d’embelinaments. Basta pas que d’escotar lo monde del país per las amassar. Çò que faguèt Laurenç Revèst amb paciéncia e intelligéncia per nos aprestar aquel polit florilègi de tèxtes tan brèus coma son denses.
Aqueles contes o novèlas an sovent, e quitament quasi totjorn, per tòca d’explicar un toponim. Laurenç Revèst es onomastician e cèrca sovent a conéisser las originas dels lòcs que treva. Alavetz, quand las coneis las nos balha e quand las sap pas, las imagina sul registre del conte tradicional. O fa quasi naturalament que l’autor coneis plan la tradicion literària orala del país. Un país fins ara pas pro conegut del demai d’Occitània.
Urosament Laurenç Revèst, per èsser un pedagògue competent e un occitanista consequent, nos a estalviat dins aquela òbra la tròp sovent indefugibla traduccion dins la lenga imperiala.
Pòdi pas acabar aqueste presentacion del libre sens balhar una brava capelada a l’illustritz de l’obratge, Na Elèna Gallo. Sos dessenhs son d’una grand diversitat e subretot d’unas colors que nos encantan.
Sèrgi Viaule per Lo Lugarn de 2022
« De valaias en valaas » de Laurenç Revèst. Edicions de l’IEO-CREO de Provença. Despaus legal : quatren trimèstre de 2021. 88 paginas.
