Joan Guèrs, nascut en 1934, es pas un novèl vengut dins lo monde de las Letras occitanas. D’el s’es ja publicat qualques obratges e demest aquestes Gardonadas que se ganhèt en 1988 lo prèmi Josèp Salvat. Joan Guèrs es un d’aquestes nombroses escrivans occitans que publican gaire, mas que participan, a lor biais, a la vida literària de nòstre país. De tot çò que legiguèri d’el, e pensi d’aver legit sos obratges essencials, a totjorn fach una lenga singulara. Son parlar raiòu, almens a l’escrich, me suspren a cada còp. A tòrt o a rason, tròbi son vocabulari azardós. Sembla que va pescar sos mots al lançar dins un rèc de las aigas barrejadas. Gasta una mica lo fachin de l’escritura. Mas se la lenga es per quicòm dins una òbra literària, o fa pas tot. Virem-nos sul fons.

Aquel recuèlh recampa de tèxtes cortets que generalament fan pas que qualques paginas. Son de pèças que lors tèmas son variats. A tal punt que quand n’avèm acabada una, sabèm pas jamai çò que nos espèra a la seguenta. La suspresa pòt èsser agradabla coma decebenta. La qualitat de caduna es fòrça variabla. Qualques còps lo legeire tira mal lor trobar un interés emocional. N’i a -mas aquestas son urosament raras- que daissan lo legeire sus sa talent. Pòt quitament aver l’impression que l’autor s’es amusat a apertesir de mots, pas que pel plaser d’ennegrir de papièr e far rajar de tinta. Tornem o dire, aqueles tèxtes sens consisténcia son rarissimes. Pasmens, coma son presents, podèm pas ne parlar pas.

Dins aquel obratge se tròban tanben de tèxtes que se voldrián umoristics, mas qu’a ieu, mai d’un còp me faguèron rire pas que d’una gauta. L’umor es de nitroglicerina que cal manejar amb engenh se volèm far espetar de rire pulèu que far espetar d’amarum.

Demest totes los tèxtes de factura inegala que nos balha Joan Guèrs dins aqueste libre, son los contes-legendas se restacant a un luòc, un riu o una particularitat topografica, que son los mai capitats. Son segurament causas de la tradicion orala que l’autor deguèt collectar. Se sap que coneis sus la cima de sas onglas lo terrador cevenòl. D’aquel trabalh de salvagarda del patrimòni legendari nòstre, li sèm deveires. Entre maites tèxtes del genre, vos recomandi « Irèna de Ròga » que sembla una legenda vièlha coma las montanhas. L’autor l’alestiguèt coma se sabiá ja far a l’Edat-Mejana. Coma o fasián ja los… joglars.

Qualqu’autres tèxtes son d’instantanèus de la vida vidanta. D’unes son d’un grand contengut poëtic coma « Nadal dins las trencadas » e d’autres plan mens cargats d’emocion. N’i a que semblan de galejadas de cabaret. Son, solide, los mens interessants. Dins aquela garba s’i rescontra tanben de tèxtes que son lo raconte brèu d’una simpla anecdòta. D’efièch, çò que caracteriza aqueste recuèlh de « novèlas » aquò’s son eterogeneïtat fonsa. Mas es l’astrada de gaireben totes los recuèlhs d’amassar elements de valor pas totjorn egala. Ça que la, dins l’ensembla, lo libre permet qualques bonas descobèrtas. Clau de palhetas meravilhosas que lusisson dels milanta fuòcs de l’engenh literari pròpri a l’autor.

Fin finala, o dirai pas jamai pro, aquela òbra de Joan Guèrs es una mescladissa ont se costeja lo bon amb lo piètre. Es una causida de tèxtes azardosa que gasta un pauc lo plaser de la lectura. Aquela manca d’omogeneïtat fa passar del caud al freg sens ges de transicion. Urosament çò melhor pren lo pas sul demai e daissa l’anecdotic suls marges.

Çò que reteni ieu es que Joan Guèrs aima la Cevena e la nos sap far aimar per la beutat de sos paisatges e l’umanitat de sos estajants. Es aquí l’essencial. Cadun interpreta son monde segon sa vision pròpria. Una vision que pòt èsser cambiadissa d’un moment a l’autre.

Pòdi pas decentament acabar la presentacion d’aqueste libre sens parlar de sas illustracions. Aquestas son d’Eva Cassagnet, una dòna que fins ara coneissiái pas e que soi fòrça content de descobrir per l’escasença. Aquelas òbras semblan èsser de pinturas que dins l’edicion nos son balhadas en negre e blanc. Sovent son plan mai en negre qu’en blanc. Se tracha, se gausi dire, d’un figuratiu suggerit. Valent a dire que tota idèia, tota sentida, i es prepausada amb leugièretat. Los personatges, los ostals, los paisatges, tot i es pas que siloèta. Tot nada dins un ocean magic de brumas pauc o pro espesas, pauc o pro sornas. Aquelas illustracions, m’a semblat que s’ameritavan d’èsser agachadas de luènh. I ganhan en mistèri e en emocion. Benlèu aquò en causa de la preséncia un pauc tròp pesuga del negre. Pasmens, d’un biais general aqueles imatges d’Eva Cassagnet balhan de baticòr als tèxtes de Joan Guèrs. Son estats concebuts per los acompanhar e o fan del melhor biais que siá.