Coma dirián los felibres roergasses (e los d’endacòm mai plan solide): una estela de mai ven de nàisser al cèl de la literatura policièra occitana. E quina estela! Probablament una de las pus lusentas. Es vertat que cada publicacion de Joan Ganhaire es —aguèssem pas paur dels clichats— un eveniment. Amb aqueste libre contunha de nos desencabdelar las aventuras rebombissentas e trucalunas del comissari Alexandre Darnauguilhem, escaissat “Lo Bastard”, e de sa fina còla del comissariat de Maraval en Peiregòrd. Cada personatge i es remirablament tipat. Joan Ganhaire a un sens agut e agusat de l’observacion sòciosocietala. Gara a lo que tomba jos sa falç!

Ai pas de conselh a balhar a degun, mas los qu’aurián pas encara legit Joan Ganhaire, per lor plaser aurián tot a ganhar de far una session de recobrida del retard. Que sàpie, sos obratges son encara disponibles. Cal imperativament que la literatura occitana retròbe un lectorat. Es una condicion sine qua non per la seu vitalitat. Cal que cadun balhe un còp de man: los ensenhaires, plan solide, que pòdon e devon sensibilizar lors escolans a la lectura; la premsa que se deu far lo resson de la creacion literària; las associacions, que totas se devon far un relais de difusion de l’escrich occitan; los editors, segur, que devon suscitar las vocacions. Es an aquel prètz que benlèu la literatura tornarà, almens, trapar lo nivèl d’interès qu’èra lo seu dins las annadas 1970.

Dins aquel novèl òpus de Joan Ganhaire tot es en plaça. Tot es plan a sa plaça. Un roman, foguèsse policièr, es una construccion. Es quicòm que se bastís de las apevasons fins al capial. Entre los dos tot demòra de far. Tot demòra d’emplenar. Dins aqueste domeni coma dins los autres se pòt pas far qué que siague, quora que siague. La construccion deu èsser soscada. Cal calcular la famosa tombada sensada espantar lo legeire. Mas d’en d’abòrd lo cal téner, lo legeire. Lo cal téner e lo daissar pas anar fins a la conclusion. Cal de demòre lo bèc dins l’aiga fins a la fin. Es aquí que se mesura tot l’engèni d’un autor de roman policièr. Es dins sa capacitat a téner d’alen son legeire fins a la desnosada de l’enigma. Per çò que, plan solide, i deu aver enigma. Lo legeire, lo cal far córrer, a drecha, a esquèrra e dins totes los sens. Lo cal pèrdre abans de li ofrir l’epilòg que lo deu botar de cuol. Lo cal regalar de cap en cima, mas al final, de mercés una casuda inesperada, li cal tanben ofrir lo solelh sus la nòvia.

L’autor deu far de tal biais que son legeire age lo libre empegat a sos dets. Tant e plan que se’n pògue pas desencadenar. Aquò’s vertat per tot roman, mas l’es encara mai pel roman policièr. Joan Ganhaire sap complir aquesta mena de gasanha. O sabiam ja e nos alassam pas de lo legir. Es aquí que residís la fòrça de creacion de l’autor, dins sa capacitat de renovelar. Coma Frederic Dard balhava dos episòdis annadièrs de son San Antonio sens alassar son monde, Joan Ganhaire ne poiriá far aitant. Las gents ne demandan e ne tornarián demandar.

[la seguida suu site deu Jornalet]

M’o cal dire: Vautres que m’avètz tuada es çò melhor publicat dins la colleccion A Tots dempuèi un brieu. Es pas ges de literatura de gara coma ba ditz l’autor qu’es tròp modèst. En revenge, a rason de fargar de romans de bon legir. Aquò l’empacha pas de nos ofrir de bons racontes. Darrièrament ne son publicats qualques uns d’aquesta mena. Pensi a Lo capitani de la Republica de Glaudi Barsòtti per exemple. Son de libres que pòdon espandir lo lectorat de libres en òc tal coma o desira Joan Ganhaire.

Mas voliái comentar un autre punt. S’ai plan comprés la debuta de l’entrevista, per escriure en occitan, Joan Ganhaire se dèu crear un mond occitanofòn. Aquela condicion sembla necita per mantun autor. Comprèni que cadun se dèu sentir a son aise amb l’ambient que vòl evocar. Pasmens, escriure de romans en òc amb de personatges que son pas occitanofòns es possible e, a mon vejaire, necessari. Nos cal ésser coërents amb çò que disèm que l’occitan, coma tota lenga, a lo potencial de tot dire o, se vos agrada mai, de dire lo mond entièr. En literatura i a de convencions sens aquò, per exemple, i auriá pas de teatre. Un roman tanben se pòt apevar sus de convencions e particularament quand s’agís de l’expression dels personatges. Quand Alexander Mc Call Smith nos conta las aventuras de Mma Ramotswe, dona los dialògs en anglés, coma la narracion. Pensi pas qu’al Botswana totòm s’exprima espontanèament totjorn en anglés. E disi res dels animals que parlan dins Kipling o Orwell.

Per resumir, que s’inventar un mond occitanofòn siá una condicion per que Joan Ganhaire nos porgisse d’excellents romans empacha pas mens que d’autres an pas a s’o impausar se n’an pas de besonh. L’escritura en òc se dèu passejar pel mond. Pel moment, pensi qu’o fa pas pro. Nos manca tot un lexic que siá pas de cò nòstre. Del pòl a l’eqüator, i a de qué faire! Entretant esperarai amb impaciéncia lo roman venent de Joan Ganhaire.